کتب اربعه حدیثی به مجموعه کتابهای چهار گانه ای اطلاق می شود که مهمترین منابع استنباط در مذهب شرعی شیعه ی اثنی عشری، برای فقها و مجتهدان است. این چهار کتاب به ترتیب زمان تألیف عبارتند از : ۱.الکافی (اصول، فروع، روضه): نوشته ی "کلینی محمد بن یعقوب" متوفای ۳۲۸ ه.ق، تعداد احادیث کافی ۱۶۱۹۹ ، می باشد. این کتاب در عصر غیبت صغری و در زمان نیابت نایب چهارم امام عصر (ارواحنا فداه)، یعنی ابوالحسن علی بن محمد سمری (رضوان الله علیه) تألیف شده است و کلینی آن را بر اساس کتابهای شاگردان اهل بیت(علیهم السلام) و روایت راویان مهم و معتبر شیعه و سنی تدوین کرده و حدود بیست سال برای تألیف آن زحمت کشیده است. کلینی برای تدوین این کتاب تقریباً به همه مراکز علمی و حدیثی زمان خود در ایران، خراسان، شام، عراق و عربستان مسافرت کرده و حتی روستاها را برای اخذ حدیث از بزرگان نیز درنوردیده و به تعلیم و استماع حدیث پرداخته است. از این رو اولین و یکی از مهمترین منابع استخراج و استنباط احکام و معارف اسلامی به ویژه معالم جعفری مکتب تشیع به شمار می رود. این کتاب دارای سه بخش عمده اصول دین، فروع دین(احکام فقهی) و روضه کافی (متفرقّات) می باشد که در مجموع سی و چهار کتاب و سیصد و بیست و شش باب و بیش از شانزده هزار روایت را در بردارد. ۲- من لا یحضره الفقیه نوشته مرحوم محمد بن بابویه معروف به شیخ صدوق (۳۰۶ ـ ۳۸۱ ه.ق) که حاوی ۵۹۶۳ حدیث می باشد. شیخ صدوق که یکی از برجسته ترین دانشمندان قرن چهارم در ایران، خراسان، عراق و شام بود، این کتاب را بر پایه روایات معتبر موجود در اصول اربعمائه و همچنین روایات راویان برجسته جهان اسلام که تعداد آنها که همگی از اساتید او به شمار می روند به بیش از سیصد استاد می رسد، تألیف کرده است. این کتاب حدود شش هزار حدیث درباره مسایل و مباحث فقهی را در بر گرفته است. این کتاب نیز مثل اصول کافی از همان زمان تألیف مورد توجه علمای اسلام قرار گرفت و همواره مورد تدریس، تشریح، تعلیق و روایت قرار گرفته است، به طوری که دهها شرح و حاشیه بر آن نوشته شده است و خود کتاب و حتّی نویسنده آن مورد توجه علمای اهل سنت نیز بوده است. ۳- تهذیب الاحکام که دارای ۱۳۵۹۰ حدیث می باشد و نویسنده آن محمد بن حسن طوسی معروف به شیخ طوسی (۳۸۵ ـ ۴۶۰ ه.ق) می باشد. او این کتاب را بر اساس اصول اربعمائه، در جهت استفاده مجتهد از روایات معتبر اهل بیت (علیه السلام)، برای فتوا دادن در احکام و مسایل شرعی تألیف کرده است، که بیش از سیزده هزار و پانصد حدیث مستند را در ذیل حدود سیصد و نود باب آورده است. این کتاب سومین کتاب معتبر حدیثی شیعه است که شرح ها، تعلیقه ها و تلخیص های فراوانی بر آن نوشته شده است و از زمان تألیف تا کنون همواره مورد توجه و اعتماد علمای اسلام قرار دارد. ۴- الاستبصار که باز نوشته مرحوم شیخ طوسی است و دارای ۶۵۳۱ حدیث می باشد. او این کتاب را پس از تهذیب الاحکام نگاشته است که علاوه بر جمع بندی و گردآوری احادیث کامل باب های فقهی، احادیث خلاف را نیز گردآورده است؛ یعنی در هر بابی روایات مربوط به مسایل مختلف را آورده و سپس روایاتی را که بر خلاف آن است نیز نقل کرده است. در واقع این کتاب مجموعه ای از روایات متعارض و مخالف و نحوه بررسی و صحت و اعتبار آنها را در بردارد که پیش از آن سابقه و نمونه ای نداشت. او حدود پنج هزار و پانصد روایت متعارض در ابواب مختلف فقهی را در این کتاب آورده است. شیخ طوسی که کتابخانه استادش سید مرتضی علم الهدی و کتابخانه شاپور بغداد را با بیش از یکصد و پنجاه هزار نسخه بسیار نفیس و ارزشمند در اختیار داشت، این دو کتاب را بر اساس معتبرترین منابع حدیثی جهان اسلام، به ویژه کتابهای شاگردان اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) به نگارش درآورد. از این رو دارای اعتبار زیادی می باشد. کتاب استبصار نیز از همان بدو تألیف، مورد توجه دانشمندان اسلام قرار گرفته و همواره مورد مراجعه و بررسی بوده است. از این رو شرح ها، تعلیقه ها و تلخیص های فراوانی بر آن نوشته شده است. مجموع احادیث کتب اربعه چیزی حدود چهل و پنج هزار حدیث است.

Admin

نوشتن دیدگاه